بیوگرافی :

ایرج بسطامی (زاده ۱ آذر ۱۳۳۶ بم – درگذشته ۵ دی ۱۳۸۲ بم، طی حادثه زمین‌لرزه بم)، خواننده موسیقی سنتی ایرانی بود.

ایرج بسطامی در سال ۱۳۳۶ در شهرستان بم از خانواده‌ای هنرمند متولد شد. هر یک از اعضای خانواده او، از جد پدری گرفته تا پدربزرگ و پدر در زمینه خواندن آواز و نواختن سازهای مختلف تجربه داشتند. تولد و رشد ایرج در چنین خانواده‌ای به همراه استعداد ذاتی اش موجب گردید که او از پنج سالگی به خواندن آواز علاقه نشان دهد. این علاقه و پیگیری موجب شد که پدر بزرگ به استعداد شگرف وی در زمینه فراگیری آواز پی برده و بارها به دیگران تأکید کند «او در آینده خواننده بزرگی خواهد شد». از این رو، پدر ایرج کمر همت بست تا این کودک مستعد را در مسیر صحیح آموزش قرار دهد و اینگونه شد که ایرج نخستین معلم آواز خویش را در خانه و در هیئت پدر یافت. ایرج در این سال‌ها ردیف‌های آوازی در مکتب تهران سبک استاد عبدالله خان دوامی را نزد عمویش یدالله بسطامی فرا گرفت و در ادامه و در سن ۲۲ سالگی به جرگه شاگردان استادان آواز ایران پیوست.

وی در سنین نوجوانی مجذوب عمویش یداله بسطامی بود که مردی مهربان و از نوازندگان چیره‌دست بم و معلم موسیقی بود. در همین ایام گروهی با همکاری برادران بسطامی و با سرپرستی یداله بسطامی تشکیل شد که در رادیو و تلویزیون آن زمان و اردوهای رامسر اجرای برنامه داشتند. پس از آن ایرج با کمک زنده یاد حسین سالاری (از نوازندگان نامدار کرمانی) به کلاس آواز استاد محمدرضا شجریان راه پیدا کرده و به فراگیری آواز و ردیف‌های آوازی پرداخت. در آن زمان او علی‌رغم مشکلات راه و مسافت زیاد، هفته‌ای یک بار به عشق فراگیری آواز از بم به تهران می‌آمد.

بسطامی پس از چندی اتاقی در محله پامنار تهران اجاره کرد. به دلیل وقایع انقلاب تمرین‌های آواز برای او بسیار دشوار بود. اما وی تا آنجا که می‌توانست به این تمرین‌ها ادامه داد. بعد از تعلیمات استاد محمدرضا شجریان، عصر یک روز شنبه، در منزل وی با پرویز مشکاتیان آشنا شد. ایرج بسطامی پس از ۷ سال (در سال ۱۳۷۸)، کلاس را رها کرد و به فراگیری مبانی موسیقی نزد پرویز مشکاتیان (آهنگ ساز و نوازندهٔ نامی سنتور) پرداخت و کم‌کم نخستین آلبوم‌های خود را با مشکاتیان منتشر کرد. آلبوم‌های "افشاری مرکب "، "مژده بهار"، "افق مهر" و "وطن من" در همین دوره به بازار عرضه شدند.

در واقع مشکاتیان افشاری مرکب را ساخت و بسطامی در اوج آمادگی آن را اجرا کرد. قرار بود که این برنامه پنج شب در تالار رودکی اجرا شود اما به علت استقبال گسترده مردم، اجرا دو شب دیگر تمدید شد. بعد از آن نوار افشاری مرکب به بازار آمد. صدای بسطامی با استقبال مردم روبه رو شده بود. گروه عارف به سرپرستی پرویز مشکاتیان و آواز بسطامی برای اجرای کنسرت به اروپا رفت. در آن زمان بسطامی حدود ۳۳ سال داشت و اجرای این کنسرت‌ها شروعی برای موفقیت‌های بعدی او به شمار می‌آمد.

در "بوی نوروز" نیز که حاصل همکاری گروه دستان و آهنگ سازی محمدعلی کیانی نژاد می‌باشد و از کارهای به یادمادنی موسیقی ایران است او آواز خواند. سپس بسطامی با همکاری کیوان ساکت "آلبوم فسانه" و با کورش متین، "سکوت" و با حسین پیرنیا "تحریر خیال" و "رقص آشفته" را خلق کرد.

همچنین آلبوم "موسم گل" حاصل همکاری او با محمدرضا درویشی بود و در آن برخی از تصانیف قمرالملوک وزیری را بازخوانی کرد. آهنگ گل پونه‌ها (در آلبوم رقص آشفته) که نیزپس از مرگ وی در بم آوازه ملی یافت حاصل صدایش روی آهنگی از پیرنیا ست.

ایرج بسطامی در سن ۴۰ سالگی به اوج فعالیت خود رسید و در طول ۱۴ سال فعالیت ۱۱ کاست ماندگار، به یادگار گذاشت. آوازهای ایرج بیش تر بر پایه سنتور بود و در گام‌های بلند هیچ کس به مهارت وی نرسید، همچنین آوازهای دشتی و محای او نیز در کرمان و کل ایران دارای شهرت بسیاری است.

بسطامی هرگز ازدواج نکرد و علارغم اینکه در فقر شدید به سر می‌برد، سرپرستی خانوادهٔ برادر مرحومش را به دور از جنجالها و هیاهوهای هنری در شهرستان بم بر عهده گرفت. بسطامی بسیار فروتن بود و شاید این تواضع یکی از علت‌های کم تر شناخته شدنش تا قبل از خاموشی بود. او اجازه نمی‌داد عکسش بر روی نوارهایش درج شود و یا مقاله‌ای در موردش نوشته شود.

ایرج بسطامی در اوج فعالیت هنری خود با مرگ برادر روبه رو می‌شود و از این رو برای سرپرستی خانواده برادرش به بم بازمی گردد. او علاقه زیادی به برادر از دست رفته اش داشت. زمانی که برای تحصیل آواز به تهران رفته بود، برادر مخارج زندگیش را تقبل کرده بود و این بار نوبت ایرج بود که به بازماندگان برادرش ادای دین کند.

او به دور از جنجال و هیاهوی هنری در شهرستان بم و استان کرمان، به تدریس آواز برای جوانان محروم و مستعد بم و سرپرستی خانواده برادر مرحومش پرداخت.

وی که در اواخر عمر کوتاهش، به زادگاهش بم پناه آورده بود و در خانهٔ کاهگلی پدر زندگی می‌کرد، سرانجام در سحرگاه پنجم دی ماه ۱۳۸۲، و در پی زلزله بم زیر آوار ماند و به زرق و برق جهان و تمام متعلقاتش وداعی بلند گفت. در طی این زمین لرزه، ایرج بسطامی به همراه تمام اعضاء خانواده برادرش (به جز خاطره، دختر برادر ایرج) درگذشتند.

پس از مرگ بسطامی برخی از کارهای گذشته و کنسرت‌های وی با اهالی موسیقی و نیز آلبوم "بی کاروان کولی" «به همراه کیوان ساکت» انتشار عمومی یافت که الله مزار با هم نوازی سه تار بهداد بابایی از جمله این آثار بود. همچنین کتابی با عنوان سکوت گویا که در آن مجموعه نوشته‌ها درباره ایرج بسطامی و تمامی آثار خوانده شده توسط وی گرد آمده از سوی انتشارات آتنا به بازار کتاب عرضه شده است که این اثر در نخستین نمایشگاه موسیقی و آثار شنیداری هم عرضه شد.

علی شیرازی در این کتاب گفته است: «مرحوم ایرج بسطامی پس از دوره اول قطع همکاری پرویز مشکاتیان با محمدرضا شجریان با نوار کنسرت افشاری مرکب صدای خود را به میان مردم برد. صدایی که وسیع ترین صدا در بین خوانندگان ایرانی _ از بم تا اوج _ به شمار می‌رفت. صدایی بدوی و غریزی که دارای زنگ فوق‌العاده‌ای بود و در عین حال پرتحریر و با انعطاف به نظر می‌آمد. کسانی که صدای بسطامی را در زمان حیات او از نزدیک شنیده بودند معتقدند که این صدا هنگام ضبط در استودیو بیش از نیمی از مرغوبیتش را از دست می‌داد و می‌بایست آن را به صورت زنده و از نزدیک شنید.»

نمایش این کد فقط در ادامه مطلب برای قرار کد مورد نظر به ویرایش قالب مراجعه کنید
مطالب مرتبط
بيوگرافي محمد اصفهاني
بيوگرافي كامران و هومن
بيوگرافي فرامرز اصلاني
بيوگرافي عباس قادري
بيوگرافي عليرضا افتخاري